Navigacija

Željka Janković
zeljka.jankovic@fil.bg.ac.rs
Filološki fakultet
Univerzitet u Beogradu

Bogato nasleđe jugoslovenskog međuratnog feminizma

Ženski pokret (19201938): bibliografija / Jovanka Poljak, Olivera Ivanova. – Beograd: Institut za književnost i umetnost, 2019 – 450 str. – ISBN 978-86-7095-260-7

Bibliografija prvog jugoslovenskog feminističkog časopisa koju su sastavile Jovanka Poljak i Olivera Ivanova (urednica knjige je Jelena Milinković, a urednica serije „Istorija srpske književne periodike“ Stanislava Barać; objavljivanje je omogućila Rekonstrukcija Ženski fond) jedan je od rezultata projekta Uloga srpske periodike u formiranju književnih, kulturnih i nacionalnih obrazaca (178024), odnosno, potprojekta Ženski pokret 2020,[2]  u okviru kog je časopis u celini digitalizovan. Digitalizacija časopisa i izrada bibliografije bile su polazišna tačka u obeležavanju značajnog jubileja – stogodišnjice od pokretanja ovog značajnog lista. Naime, od 7. do 9. oktobra 2020. u Institutu za književnost i umetnost organizovan je naučni skup „Časopis Ženski pokret (1920–1938)“, koji je okupio preko 40 istraživač(ic)a, čija će izlaganja biti štampana u zborniku radova.

Uvodni tekst „Ženski pokret (1920–1938): Politika teksta i konteksta“ napisale su Jelena Milinković i Žarka Svirčev. Ovaj rad predstavlja značajan doprinos sagledavanju mesta i značaja časopisa Ženski pokret u okviru jugoslovenske feminističke kontrajavnosti, kao i u okviru onovremene periodičke produkcije. Autorke oslikavaju okvire u kojima je časopis nastao i izlazio (sa pertinentnim ukazivanjem na, između ostalog, takozvano „sučeljavanje radikalizma i konzervativizma“), detaljno predstavljaju rubrike časopisa i navode saradnice i saradnike, podvlačeći transnacionalni karakter glasila. Zatim naročitu pažnju posvećuju sadržaju prvog broja u kome se oslikava njegova programska koncepcija. Akcenat je stavljen i na zastupljenost i ulogu ženske književnosti i književne kritike u časopisu, po čemu se ovaj tekst upisuje u sada već iscrpan korpus radova koji ukazuju na nužnost preispitivanja istorije srpske književnosti i mesta književnica (i književnih kritičarki) u njoj. Jelena Milinković i Žarka Svirčev zaključuju rad odeljcima o recepciji časopisa i o njegovom feminističkom nasleđu, navodeći, kao na početku teksta, na razmišljanje o pitanju aktuelnosti časopisa u skorijoj, burnoj istoriji nekadašnjeg jugoslovenskog prostora, to jest u kontekstu feminizama 90-ih godina na (post)jugoslovenskom prostoru, kao i u sadašnjem trenutku: u klimi repatrijarhalizacije i rastućeg nacionalizma, klerikalizma, militarizma i ksenofobije, glasilo Ženski pokret, smatraju autorke, podseća savremene feminističke figure na raznovrsna polja i načine borbe značajnih prethodnica iz epohe međuratnog građanskog feminizma i na teme koje su i dalje aktuelne i o kojima je nužno i dalje proizvoditi znanje.

Centralni deo knjige organizovan je u šest celina. U tekstu „Bibliografija časopisa Ženski pokret Jovanka Poljak i Olivera Ivanova najpre predočavaju osnovne pojedinosti o osnivanju i ciljevima feminističkog Društva za prosvećivanje žene i zaštitu njenih prava, kasnije preimenovanog u Ženski pokret, kako bi potom detaljnije predstavile časopis koji je društvo objavljivalo od 18. 4. 1920. do decembra 1938. godine: od naslovā i formata, imena urednika i urednica, članica Književnog odbora, preko periodičnosti izlaženja do širih tema i užih, tematskih brojeva, kao i naslova i sadržaja rubrika. Iscrpna bibliografija, naslovljena „Ženski pokret: organ Društva za prosvećenje žene i zaštitu njenih prava“, koncipirana je dijahronijski – opis građe, koja sadrži ukupno 2554 bibliografske jedinice, prati redosled objavljivanja u časopisu a na kraju bibliografije nalaze se dva imenska registra, sa imenima i datumima rođenja i smrti autora, priređivač(ic)a, prevoditeljki i prevodilaca prilogā, i imenima ličnosti koje su zastupljene kao tema prilogā, kao i razrešenim i nerazrešenim inicijalima. Sledi registar naslova, organizovan po azbučnom redu, te predmetni registar, koji, sa izvesnim brojem sređenih tematskih celina, umnogome olakšava upoznavanje sa osnovnom tematskom osom – lokalnom i internacionalnom borbom za političku, pravnu i ekonomsku emancipaciju i adekvatno obrazovanje žena putem zakonskih reformi i organizovanog delovanja kroz feministička udruženja, kongrese, skupove i glasila, kao i sa raznovrsnim sadržajem časopisa (temama poput seksualnog života i morala, slobodne ljubavi i braka, materinstva, abortusa, vanbračnog roditeljstva, i dr.).

Ova sveobuhvatna bibliografija omogućava akademskoj i široj čitalačkoj publici upoznavanje sa radom domaćih i stranih feminističkih organizacija i sa aktivnostima u cilju poboljšanja položaja žena u međuratnoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno, Jugoslaviji, predstavljenim na stranicama glavnih rubrika prvog jugoslovenskog feminističkog časopisa. Takođe, knjiga pruža uvid i u priloge iz svih rubrika te je dragocena za šire razumevanje jugoslovenske društvene i kulturne istorije. Kao takva, od velikog je značaja za istraživanja na poljima ženske političke i kulturne istorije, istorije naravi i svakodnevnog života, međunarodnih feminističkih veza i odjeka, ali i književne recepcije i istorije prevoda.


[1] Ovaj tekst je nastao u okviru projekta Knjiženstvo, teorija i istorija ženske književnosti na srpskom jeziku do 1915. godine.

[2] Projekat Ženski pokret 2020 pokrenut je u okviru pomenutog projekta Uloga srpske periodike u formiranju književnih, kulturnih i nacionalnih obrazaca Instituta za književnost i umetnost, a njegova realizacija nastavljena je u okviru odeljenja Instituta – Periodika u istoriji srpske književnosti i kulture. V. https://www.zenskipokret.org/.

Željka Janković
zeljka.jankovic@fil.bg.ac.rs
Faculty of Philology
University of Belgrade

Rich Heritage of Yugoslav Interwar Feminism

Na početak stranice